Markt en maatschappij veranderen voortdurend en vitale sectoren moeten meebewegen. Het bankwezen is daarin geen uitzondering. Marcel van der Schenk over de inhaalslag die moet worden gemaakt.
Banken laten innovatiekansen liggen
Markt en maatschappij veranderen voortdurend en vitale sectoren moeten meebewegen. Het bankwezen is daarin geen uitzondering. Toch is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Er is namelijk nog een flinke inhaalslag te maken in het vermogen om innovaties te realiseren.
We hebben in Nederland een overzichtelijke financiële sector, met vier grootbanken en een gevestigde orde aan verzekeraars, asset managers en kleinere banken. Deze wereld is strak gereguleerd door de overheid; van prijstransparantie tot aan de manier waarop producten mogen worden aangeboden en wie dat mag doen.
Dit is goed voor klanten, die door overheidsregulering worden beschermd. Maar de grote focus op deze regulering heeft wel degelijk impact op het concurrentie- en innovatievermogen van het Nederlandse bankenstelsel. En dat kan in de nabije toekomst behoorlijke gevolgen hebben voor de kracht van onze financiële sector.
Geen concurrentie zonder innovatie
De toekomst vraagt om innovatie. In het verleden hebben we laten zien dat de nodige innovatiekracht aanwezig is: Nederland is een frontrunner geweest in elektronisch betalen en mobiel bankieren, diensten zoals Tikkie en iDeal inspireren vergelijkbare diensten over de grens, en ook de zorgplicht die Nederlandse banken al tien tot twintig jaar hebben, komt nu pas op in de Angelsaksische markten.
Maar door onvoldoende focus op innovatie, mede dankzij de overheidsfocus op compliance, ontbreekt het bij banken de laatste jaren aan capaciteit om op hetzelfde niveau te innoveren. In plaats van te werken aan nieuwe businessmodellen en het verstevigen van de (internationale) concurrentiepositie, wordt een groot deel van de schaarse arbeidscapaciteit ingezet om FEC- en KYC-dossiers op orde te krijgen en onderhoud te plegen aan de systemen en infrastructuur. Die balans moet anders, want er komen veranderingen aan.
Overheidsregulering en het stabiele marktlandschap maken het vooralsnog moeilijk voor buitenlandse partijen om onze markt te betreden. Daarom is een aantal internationale spelers niet of beperkt actief op de Nederlandse markt, terwijl ze in de rest van de EU een grote aanwezigheid hebben. Nieuwe, aanstaande Europese wetgeving en technologische ontwikkelingen hebben naar verwachting tot gevolg dat meer buitenlandse spelers naar Nederland zullen komen omdat hiermee obstakels worden weggenomen. Zo maakt PSD3 concurrentie een stuk makkelijker door betere internationale standaardisering van betalingsverkeer en zorgt de onlangs in gang gezette overstap op de ISO 20022-standaard voor een enkele Europese standaard voor informatie-uitwisseling.
Dit zijn behoorlijk belangrijke veranderingen voor niet alleen het internationale betalingsverkeer, maar ook voor de financiële dienstverlening in Nederland. Daar kunnen we meer concurrentie verwachten – niet zozeer in de vorm van full-service banken, maar meer in innovatieve betaal- en spaardiensten zoals Revolut en Openbank. Als Nederlandse banken die concurrentiestrijd willen winnen, moeten ze daar de innovatiecapaciteit voor vrij kunnen maken. En dat gaat niet zolang de focus zo sterk op compliance-taken ligt.
Technologie en vertrouwen
Eén innovatief product zal de markt niet op zijn kop zetten. Markttransformatie is het resultaat van een aaneenschakeling van innovaties. ‘Big Tech’ is dan ook goed gepositioneerd om dé grote concurrent van traditionele banken te worden. Volgens een recent onderzoek van PA – Vision for Banking – vindt 57% van de leiders bij banken wereldwijd dat Big Tech een bedreiging is voor het bestaan van banken zoals wij ze kennen. Banken moeten in hun innovatiekracht dus niet alleen concurreren met financiële dienstverleners, maar ook met Tech bedrijven.
Sterkere inzet van technologie is dan ook een belangrijke eerste stap om die innovatiekracht te realiseren. Met name AI en automatisering kunnen de werklast verlagen voor FEC- en KYC-rapportages, zodat capaciteit wordt vrijgespeeld om te innoveren. AI stelt banken bovendien beter in staat om data aan te wenden bij de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen. Het helpt banken tot slot zich weer als aantrekkelijke werkgever te positioneren – een positie die ze de afgelopen jaren hebben verloren aan Tech bedrijven.
Waar banken goed op bedacht moeten zijn, is dat ze innoveren op een manier die het vertrouwen van klanten behoudt. Waar vertrouwen in andere landen vooral gewonnen moet worden, heeft het Nederlandse publiek een bijzonder groot vertrouwen in het financiële stelsel. Dat mogen banken absoluut niet verspelen – het is immers een van de gebieden waar ze het significant beter doen dan Big Tech. Ons eigen onderzoek toont de volgende succesfactoren om vertrouwen te winnen: eerlijke prijzen, transparantie over gedrag en processen, gedegen reacties op negatieve feedback en een goede behandeling van medewerkers. Wanneer banken technologie en partnerships volgens die richtlijnen inzetten, met oog voor de menselijke maat, zijn ze in staat hun concurrentiepositie te verstevigen en uit te bouwen om de voortdurende veranderingen van de toekomst bij te benen.